Logo One Planet
Sluit menu
De reizende tentoonstelling De onderduikkinderen van tante Zus
De reizende tentoonstelling De onderduikkinderen van tante Zus

Lesbrief - Reizende tentoonstelling De onderduikkinderen van Tante Zus (primair onderwijs)

Deze handleiding is bedoeld voor docenten die met hun klas een bezoek gaan brengen aan de reizende tentoonstelling De onderduikkinderen van Tante Zus' van het Museon. In deze handleiding wordt ingegaan op de inhoud van de tentoonstelling, het lesmateriaal, de leskoffer en het aanvullend (bron)materiaal.

Tentoonstelling

De tentoonstelling is een reizende, educatieve tentoonstelling over de Haagse schilderes Ru Paré die in de Tweede Wereldoorlog 52 Joodse kinderen heeft gered door ze onder te laten duiken door heel Nederland. Negen kinderen die nu nog leven vertellen in de tentoonstelling hun verhaal en hoe zij hun leven aan Tante Zus, zoals ze werd genoemd, te danken hebben. Met deze verhalen wordt een link gelegd naar het heden en de huidige vluchtelingenstromen.

De tentoonstelling is eerst te zien geweest in het Museon. Daarna is deze reizend gemaakt en aangepast voor bibliotheken en culturele centra in het hele land. De tentoonstelling is geschikt voor de groepen 7 en 8 van het primair onderwijs en voor de onderbouw van het voortgezet onderderwijs.

Bezoek

Een bezoek aan de tentoonstelling regelt u met de locatie waar hij op dit moment staat. Vanwege de beperkte oppervlakte van de tentoonstelling is het alleen mogelijk om met één klas tegelijk de tentoonstelling te bezoeken. Tijdens het bezoek is het wenselijk gebruik te maken van de bijbehorende lesbrieven. Deze zijn digitaal beschikbaar, net als de rest van het educatief materiaal. Een bezoek aan de tentoonstelling inclusief het maken van de opdrachten in de 
lesbrief duurt ± 60 minuten. 

Lesmateriaal

Het lesmateriaal is gemaakt met als uitgangspunt de kerndoelen en leerlijnen van de vakken/leergebieden geschiedenis en mens en maatschappij voor het primair onderwijs en het voortgezet onderwijs. Daarnaast is er aandacht voor de nieuwe richtlijnen vanuit het ministerie van Onderwijs, Cultuur & Wetenschap voor het burgerschapsonderwijs.

Alle lessen, lesbrieven en ander aanvullend materiaal zijn op deze webpagina te vinden.

Leskoffer

Eén van de voorbereidende lessen maakt gebruik van een speciale leskoffer. Deze leskoffer bevat voorwerpen (o.a. voedselbonnen, knijpkat enz.) uit de educatieve collectie van het Museon. De voorwerpen zijn allemaal geselecteerd om te worden gebruikt in de lessen over de Tweede Wereldoorlog. Bij de koffer zit een reader met extra uitleg. Voor het gebruik van deze koffer wordt een bruikleenovereenkomst aangegaan met het Museon.

Voorbereidende lessen

Als voorbereiding worden er drie lessuggesties gedaan; zie de optie Voorbereiding in het menu aan de rechterkant. De duur van de lessen staat steeds aangegeven bij de titel. De nadruk bij de voorbereiding ligt op het idee dat de voorkennis wordt geactiveerd bij de leerlingen en ze een beter beeld krijgen van begrippen die te maken hebben met de Tweede Wereldoorlog. Bij de les met de leskoffer wordt er vooral ingespeeld op het inlevingsvermogen van de leerlingen. Bij alle voorbereidende lessen is het vooral de bedoeling dat leerlingen vrij hun mening kunnen geven en kunnen associëren.

Lesbrieven

De lesbrieven bij het bezoek aan de tentoonstelling zijn digitaal beschikbaar. Vóór het bezoek moet u zelf het benodigde aantal lesbrieven printen.
Er zijn twee versies van deze lesbrief. Hierdoor kan de groep in tweeën worden gesplitst, zodat de leerlingen zich beter over de tentoonstelling verdelen. De ene groep begint in het heden, de andere in het verleden. De lesbrief geeft steeds aan naar welk onderdeel ze moeten. Daarin zit geen strikte volgorde. Als het te druk is bij een onderdeel, kan de leerling dit even overslaan en later terugkomen.

Zodra de leerlingen klaar zijn met de ene lesbrief, beginnen ze bij voorkeur met de andere, zodat ze de hele tentoonstelling te zien krijgen. Mocht dit door tijdgebrek niet lukken, dan wordt aangeraden een korte nabespreking te doen zodat de informatie in de tentoonstelling wordt gedeeld met de hele groep. De tentoonstelling is zo ontworpen dat bij het maken van een van de twee lesbrieven de essentiële onderdelen sowieso aan bod komen.

Verwerkingslessen

Na het bezoek aan de tentoonstelling kunt u gebruik maken van een van de verwerkingslessen die te vinden zijn via de link Verwerking in het menu aan de rechterkant. Er worden drie lessuggesties gedaan. U kunt ervoor kiezen om de hele groep dezelfde opdracht te laten doen of om de leerlingen zelf de opdracht te laten kiezen die hen het meeste aanspreekt.

De verwerkingslessen kunt u uitprinten of projecteren; daarin zien de leerlingen precies welke stappen ze moeten doorlopen om de opdracht te voltooien. Bij de verschillende opdrachten zijn verschillende materialen nodig. De voorbereiding daarvoor verschilt per les.

Interviews en extra materiaal

Voor de lessen en de tentoonstelling zijn interviews gedaan met negen onderduikkinderen die nog in leven zijn. Compilaties van deze interviews zijn beschikbaar gesteld als bron voor de lessen en als naslagwerk via Links in het menu aan de rechterkant. Op dezelfde pagina vindt u  extra informatie voor de docent en voor gebruik in de lessen.

De tentoonstelling en het educatieve materiaal zijn ontwikkeld door het Museon in Den Haag. Het Museon is een interactief museum voor cultuur en wetenschap met een educatieve missie. Het Museon wil mensen inspireren om de wereld te ontdekken en met respect te behandelen. De centrale tentoonstelling 'One Planet' inspireert mensen, via de zeventien Duurzame Ontwikkelingsdoelen van de Verenigde Naties, bij te dragen aan een duurzame en veilige wereld. Het Museon is vaste partner van het jaarlijkse 'Just Peace Festival', een initiatief van Stichting The Hague United for Peace 6 Justice in samenwerking met diverse instellingen en de gemeente Den Haag.

Voor de tentoonstelling is een samenwerking aangegaan met Vluchtelingenwerk Nederland. Zij hebben de interviews met vluchtelingen gedaan en hebben de input voor de cijfers en verhalen van vluchtelingen geleverd.

De tentoonstelling wordt beschikbaar gesteld voor bibliotheken en culturele centra in het hele land. Zij verzorgen ook de contacten met de scholen in uw wijk of gemeente en ook de planning van het bezoek. Voor meer informatie over de inhoud van de tentoonstelling of het educatief materiaal kunt u contact opnemen met Manon van de Vondervoort, projectmedewerker educatie in het Museon (mvdvondervoort@museon.nl).

Drie lessuggesties voor een voorbereidende les. Deze kunnen gebruikt worden voorafgaand aan een bezoek aan de reizende tentoonstelling over Ru Paré. Inhoudelijke informatie en extra (beeld)materiaal vindt u via de optie Links in het menu aan de rechterkant.

Filmpje en klassengesprek (ca. 30 min) 

Om een breed overzicht te krijgen van de oorlog kunt u het filmpje De Oorlog in 7 minuten bekijken. 

Bespreek voor of na het kijken van dit filmpje met de klas welke gedachten zij hebben bij de woorden onderduiken en verzet. Waartegen verzet je je eigenlijk1 Of tegen wie? En als je onderduikt, waarom zou je dat doen? En waar dan? Of is vluchten misschien beter, en waar dan heen? Maak hierbij bijvoorbeeld een mindmap op het bord of op een los blad zodat er na het bezoek aan de tentoonstelling op teruggekeken kan worden. 

Brainstormopdracht (ca. 30-40 min) 

Maak groepjes van drie of vier leerlingen en geef elk groepje een groot, leeg blad. Schrijf in het midden het woord waarover een woordspin/brainstorm gedaan wordt. Dat kunnen woorden zijn zoals oorlog, vluchten, onderduiken, verzet of Tweede Wereldoorlog. Laat het groepje vrij associëren. Dat kan door het opschrijven van woorden of zinnen of door te tekenen - wat voor de leerlingen het prettigste werkt.

Na de brainstorm gaat elk groepje kort bespreken wat ze hebben opgeschreven of getekend en komen ze tot een verhaaltje dat ze willen gaan 
vertellen aan de rest van de klas over dit onderwerp. Laat het groepje of een groepslid het verhaal vertellen dat hoort bij het woord dat zij gekregen hebben. 

Kofferles (ca. 45 minuten)

Gebruik bij deze les de koffer met voorwerpen uit de collectie van het Museon. Bij de koffer zit extra informatie over de voorwerpen. Deze informatie is nodig bij deze les.

Maak groepjes van drie of vier leerlingen en geef elk groepje een of twee voorwerpen. Leg daarbij uit wat die voorwerp zijn. Laat de leerlingen eventueel extra informatie opzoeken over de voorwerpen op internet. Elk groepje moet het voorwerp gaan bekijken vanuit een ander perspectief.

Laat de leerlingen in elk groepje een rol innemen. De rollen zijn:

  • Verzet
  • Omstander
  • NSB'er
  • Onderduiker

Bij groepjes van drie personen, kan de rol van omstander weggelaten worden. Bij grotere groepjes krijgen twee leerlingen dezelfde rol.

Elke leerling gaat vanuit zijn rol tijdens de Tweede Wereldoorlog nadenken over de volgende vragen:

  • Hoe kan ik dit voorwerp gebruiken?
  • Welke voor- en nadelen heeft dit voorwerp voor mij?
  • Wanneer zou ik het voorwerp gebruiken?     
  • Hoe waardevol is dit voorwerp voor mij?

Daarna bespreekt de groep dit met elkaar. Als elk groepje de vragen heeft besproken, presenteren ze hun bevindingen aan elkaar.Differentiatie: Er ka bij de presentatie door leerlingen van verschillende groepjes met dezelfde rol gekeken worden naar overeenkomsten en verschillen. Die worden dan achteraf besproken.

Een bezoek aan de tentoonstelling regelt u met de locatie waar hij op dit moment staat. Vanwege de beperkte oppervlakte van de tentoonstelling is het alleen mogelijk om met één klas tegelijk de tentoonstelling te bezoeken. Tijdens het bezoek is het wenselijk gebruik te maken van de bijbehorende lesbrieven. Deze zijn digitaal beschikbaar, net als de rest van het educatief materiaal:

Bij de opdrachtenbladen horen de volgende antwoordenbladen:

Verklarende woordenlijst

Drie lessuggesties voor een verwerkingsles. Deze kunnen gebruikt worden na een bezoek aan de reizende tentoonstelling over Ru Paré.

Alle lessuggesties duren 45-60 minuten

Maken van een krantenartikel

Je gaat als journalist een krantenartikel schrijven over de situatie in een land waar veel vluchtelingen vandaan komen. Je gaat ook advies geven waarom mensen wel of niet zouden moeten vluchten.

  1. Kijk via Links in het menu aan de rechterkant naar de verhalen van vluchtelingen. Kies er één uit. Kijk waar hij of zij vandaan komt.
  2. Ga op nternet op zoek naar informatie over het land waar hij of zij vandaan komt, bijvoorbeeld op de site van Vluchtelingenwerk Nederland. Zoek uit hoe de situatie nu in dat land is.
  3. Kijk op de site van de VN-vluchtelingenorganisatie of van Vluchtelingenwerk Nederland en zoek gegevens op over het land dat je hebt uitgekozen. Hoeveel vluchtelingen komen er uit dat land, waarom zijn ze gevlucht en naar welke landen zijn ze gegaan?
  4. Schrijf het artikel. Schrijf vooral hoe de situatie in het land nu is en geef advies waarom mensen wel of niet zouden moeten vluchten en waar ze dan heen zouden moeten gaan. Dit mag je eigen mening zijn. Geef eventueel ook advies over de reis en over wat je mee moet nemen.

Maken van een schilderij

Je gaat een schilderij maken bij een verhaal van een onderduikkind of een vluchteling. Dit doe je na overleg in een groepje, zodat iedereen een stukje van het verhaal tekent.

  1. Maak een groepje van drie of vier personen.
  2. Overleg met je groepje of je een verhaal kiest van een onderduikkind of een vluchteling en kies dan ook meteen welke persoon het wordt.
  3. Overleg in je groepje welk verhaal jullie gaan tekenen. Op de website van het Museon kun je nog een keer alle verhalen lezen en bekijken. Kies altijd een stukje van een verhaal waarin iets belangrijks gebeurt, waar bijvoorbeeld iets of iemand verstopt wordt, moet vluchten of waar een belangrijke keuze moet worden gemaakt.
  4. Bedenk wie welk stuk van het verhaal gaat tekenen. Zorg er voor dat de tekeningen goed op elkaar aansluiten!
  5. Maak de tekeningen. Ieder groepslid mag zijn eigen stijl kiezen. Als de tekeningen klaar zijn, laat je een ander groepje kijken of ze het verhaal herkennen.

Schrijven van een brief

Je gaat een brief schrijven aan een van de onderduikkinderen van Ru Paré. Daarin vertel je wat je in de tentoonstelling gezien en gelezen hebt en wat jij daarvan vindt. Ook stel je nog een aantal vragen. Je hebt hiervoor de filmpjes nodig die op de site van het Museon staan.

  1. Kies naar wie van de onderduikkinderen je een brief gaat schrijven. Schrijf daarna kort het verhaal op van degene die je gekozen hebt. Gebruik hiervoor de filmpjes die je vindt onder Links in het menu aan de rechterkant.
  2. Elk onderduikkind heeft een aantal keuzes moeten maken. Bedenk welke keuzes zij gemaakt hebben en wat jij zou doen.
  3. Bedenk vier vragen die je aan deze persoon zou willen stellen naar aanleiding van het filmpje, watje gezien hebt in de tentoonstelling en de keuzes die je opgeschreven hebt.
  4. Schrijf de brief. Beschrijf daarin het verhaal van degene die je gekozen hebt, de keuzes die hij of zij heeft gemaakt en wat jij zelf zou doen. Eindig met de vragen die je hem of haar zou willen stellen. 

 

 De verhalen uit de tentoonstelling

Algemeen

Literatuur

Beeldmateriaal

Interviews

Toen en nu

Boodschappen